Xác minh tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn là một khâu rất quan trọng trong chuỗi hoạt động kiểm soát tài sản, thu nhập phục vụ công tác phòng, chống tham nhũng. Tổ Xác minh tài sản, thu nhập được Cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập thành lập nhằm mục đích thực hiện các hoạt động kiểm tra, làm rõ nội dung kê khai, xem xét, đánh giá kết luận tính trung thực, đầy đủ, rõ ràng của bản kê khai tài sản, thu nhập và tính trung thực trong việc giải trình về nguồn gốc của tài sản, thu nhập tăng thêm theo trình tự, thủ tục quy định. Tổ Xác minh tài sản, thu nhập gồm Tổ trưởng và các thành viên. Tổ trưởng Tổ Xác minh tài sản, thu nhập là người đứng đầu Tổ xác minh, giữ vai trò then chốt thực hiện nhiệm vụ xác minh tài sản, thu nhập của cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập.
Các công việc chính của Tổ trưởng Tổ Xác minh tài sản, thu nhập gắn với bốn giai đoạn của quá trình xác minh tài sản, thu nhập như sau:
1. Chuẩn bị xác minh
Thứ nhất, Tổ trưởng Tổ Xác minh tài sản, thu nhập chỉ đạo việc dự thảo quyết định xác minh và xây dựng Kế hoạch tiến hành xác minh
Tổ trưởng Tổ xác minh có nhiệm vụ dự thảo quyết định xác minh trình Thủ trưởng Cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập ký ban hành và xây dựng Kế hoạch tiến hành xác minh để Thủ trưởng cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập phê duyệt.
Việc xây dựng Kế hoạch tiến hành xác minh gồm các bước:
– Tổ trưởng Tổ xác minh thông qua bước chuẩn bị nhân sự cần chọn một số thành viên có thể xuyên suốt quá trình xác minh để lập nhóm nòng cốt của Tổ xác minh.
– Tổ chức tập hợp, nghiên cứu tài liệu hiện có bao gồm các Bản kê khai tài sản, thu nhập, kết quả phân tích, đánh giá theo dõi biến động tài sản, thu nhập trong cơ sở dữ liệu, tài liệu tố cáo (nếu có), văn bản yêu cầu xác minh, giải trình của người được xác minh theo yêu cầu của cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập. Báo cáo kết quả nghiên cứu ban đầu bao gồm những nội dung đã rõ, những nội dung cần xác minh của từng người được xác minh. Từ đó dự kiến các công việc, các cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân có liên quan, cùng các trình tự, thủ tục tương ứng trong xác minh.
– Xây dựng Kế hoạch tiến hành xác minh bao gồm: Xác định mục tiêu xác minh, phạm vi, nội dung nhiệm vụ xác minh, lực lượng và dự kiến phân công nhiệm vụ, các bước tổ chức và tiến độ thực hiện, chế độ báo cáo, dự trù phương tiện, tài chính phục vụ xác minh.
Thứ hai, lập hồ sơ xác minh
Tổ trưởng Tổ xác minh chỉ đạo tập hợp những tài liệu ban đầu để mở hồ sơ xác minh. Các tài liệu ban đầu bao gồm các văn bản liên quan đến giao nhiệm vụ xác minh của Thủ trưởng cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập, Kế hoạch xác minh, tài liệu tố cáo (nếu có), văn bản yêu cầu xác minh, quyết định xác minh, Kế hoạch tiến hành xác minh đã được phê duyệt, các bản kê khai, bản giải trình của người được xác minh. Hồ sơ xác minh sẽ được bổ sung, cập nhật các tài liệu phát sinh trong quá trình xác minh cho đến khi kết luận xác minh cuối cùng.
Thứ ba, tổ chức họp Tổ Xác minh quán triệt, triển khai nhiệm vụ, phân công nhiệm vụ nghiên cứu cho từng thành viên
Nội dung cuộc họp cần trao đổi và thống nhất về những điểm cơ bản sau:
– Các nội dung của Kế hoạch tiến hành xác minh và dự kiến thời gian triền khai tiến hành xác minh chung của Tổ xác minh.
– Dự kiến phân công nhiệm vụ đối với từng thành viên của Tổ xác minh, Tổ trưởng Tổ xác minh cần nêu rõ yêu cầu cụ thể từng công việc cho mỗi thành viên.
– Tổ trưởng Tổ xác minh phải chuẩn bị tài liệu và quán triệt các quy định pháp luật về quyền hạn, trách nhiệm, kỷ luật công tác, yêu cầu thành viên báo cáo về xung đột lợi ích (nếu có).
– Thảo luận để thống nhất quy chế nội bộ sao cho các thành viên của Tổ xác minh có tinh thần đoàn kết, thống nhất, tích cực hướng tới hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.
Các nội dung cuộc họp phải được lập biên bản và lưu trong hồ sơ xác minh.
2. Trực tiếp xác minh
Thứ nhất, thông báo Quyết định xác minh
Theo quy định, Quyết định xác minh tài sản, thu nhập phải được gửi cho Tổ trưởng, các thành viên Tổ xác minh, người được xác minh và cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân có liên quan trong thời hạn 03 ngày làm việc kể từ ngày ra quyết định xác minh.
Tổ trưởng Tổ xác minh phải tổ chức cuộc họp thông báo về quyết định xác minh đối với người được xác minh. Cuộc họp gồm thành phần Tổ xác minh và người được xác minh, đại diện cơ quan quản lý người được xác minh. Tổ trưởng Tổ xác minh cần chuẩn bị về tài liệu, nội dung, chương trình cuộc họp. Tại cuộc họp Tổ trưởng Tổ xác minh trao cho người được xác minh yêu cầu giải trình đồng thời trao đổi rõ về quy định pháp luật về quyền và trách nhiệm của người được xác minh, căn cứ xác minh, những nội dung yêu cầu giải trình, những việc nên và không nên làm đối với người được xác minh và bày tỏ mong muốn sự cộng tác tích cực của người được xác minh trong quá trình xác minh. Tổ trưởng Tổ xác minh cũng trao đổi về nội dung cơ bản của Kế hoạch tiến hành xác minh và yêu cầu cơ quan quản lý người được xác minh chuẩn bị tài liệu, bố trí, sắp xếp thời gian, nhân sự làm việc với Tổ xác minh khi có yêu cầu.
Thứ hai, chỉ đạo các thành viên Tổ xác minh tiến hành xác minh
Theo quy định, trong thời hạn xác minh là 45 ngày kể từ ngày ra quyết định xác minh; trường hợp phức tạp thì thời hạn có thể kéo dài nhưng không quá 90 ngày, Tổ trưởng Tổ xác minh tài sản, thu nhập phải báo cáo kết quả xác minh tài sản, thu nhập bằng văn bản cho người ra quyết định xác minh.
Tổ trưởng Tổ xác minh phải bám sát tiến độ xác minh theo Kế hoạch tiến hành xác minh, thường xuyên trao đổi, chỉ đạo công tác xác minh, kịp thời xử lý báo cáo, đề nghị của các thành viên Tổ xác minh. Trong phạm vi thẩm quyền kịp thời xử lý tình huống phát sinh trong quá trình xác minh. Trường hợp, vượt quá phạm vi thẩm quyền phải báo cáo người ra quyết định xác minh để xử lý.
Tổ trường Tổ xác minh phải đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ của từng thành viên Tổ xác minh. Đồng thời, xem xét, đối chiếu các kết quả xác minh của từng thành viên để tổng hợp, đánh giá chứng cứ, nhận định kết quả xác minh của Tổ xác minh.
Thứ ba, thực hiện chế độ thông tin, báo cáo của tổ xác minh
Tổ trưởng Tổ xác minh duy trì chế độ thông tin, báo cáo trong Tổ xác minh đã được xác định trong Kế hoạch tiến hành xác minh và thống nhất quán triệt khi họp quán triệt nhiệm vụ. Đồng thời, phải thực hiện thường xuyên liên hệ thông tin, báo cáo về quá trình và kết quả xác minh với người ra quyết định xác minh theo đúng quy định.
3. Báo cáo kết quả xác minh
Thứ nhất, chuẩn bị viết báo cáo kết quả xác minh
Tổ trưởng Tổ xác minh chỉ đạo tập hợp, hệ thống hóa các tài liệu, báo cáo kết quả xác minh của các thành viên và các tài liệu khác có liên quan về hoạt động xác minh và kết quả nội dung được xác minh.
Thứ hai, dự thảo báo cáo kết quả xác minh
Tổ trưởng Tổ xác minh xây dựng đề cương báo cáo kết quả xác minh đảm bảo đầy đủ cấu trúc nội dung theo đúng quy định ngay từ khi chuẩn bị tiến hành xác minh. Xây dựng dự thảo báo cáo kết quả xác minh song song quá trình xác minh sẽ đảm bảo được đầy đủ nội dung xác minh theo Kế hoạch tiến hành xác minh, kịp thời xử lý, điều chỉnh hoạt động xác minh và đáp ứng được thời gian xác minh và lập báo cáo theo quy định.
Theo quy định, Báo cáo kết quả xác minh tài sản, thu nhập bao gồm: các nội dung được xác minh, hoạt động xác minh đã được tiến hành và kết quả xác minh; Đánh giá về tính trung thực, đầy đủ, rõ ràng của bản kê khai; tính trung thực trong việc giải trình về nguồn gốc của tài sản, thu nhập tăng thêm; Kiến nghị xử lý vi phạm quy định của pháp luật về kiểm soát tài sản, thu nhập.
Thứ ba, hoàn chỉnh và ký báo cáo kết quả xác minh
Tổ trưởng Tổ xác minh cần tổ chức họp lấy ý kiến các thành viên Tổ xác minh để hoàn thiện dự thảo xác minh. Nếu có các ý kiến khác nhau về cùng một nội dung thì cần phải tổ chức hội thảo để thống nhất. Trường hợp cần phải tham vấn ý kiến chuyên môn từ các cơ quan chức năng có thẩm quyền hoặc chuyên gia có năng lực thì cần có yêu cầu tham vấn. Nếu thấy cần thiết, Tổ trưởng Tổ xác minh có thể trao đổi và yêu cầu người được xác minh giải trình.
Báo cáo kết quả xác minh phải đảm bảo được xây dựng theo đúng các nguyên tắc trong xác minh tài sản, thu nhập. Các nhận định, đánh giá phải khách quan, trung thực, có căn cứ. Báo cáo phải nêu rõ những nội dung xác minh đã đủ cơ sở kết luận và những nội dung xác minh chưa đủ cơ sở đánh giá, kết luận và các lý do. Trong trường hợp có kiến nghị xử lý vi phạm quy định của pháp luật về kiểm soát tài sản, thu nhập cần phải làm rõ thêm về căn cứ pháp lý.
4. Tham mưu ban hành kết luận xác minh tài sản, thu nhập
Theo quy định, trong thời hạn 10 ngày kể từ ngày nhận được Báo cáo kết quả xác minh tài sản, thu nhập, người ra quyết định xác minh phải ban hành Kết luận xác minh tài sản, thu nhập; trường hợp phức tạp thì thời hạn có thể kéo dài nhưng không quá 20 ngày.
Căn cứ báo cáo kết quả xác minh, ý kiến chỉ đạo của người ra quyết định xác minh Tổ trưởng Tổ xác minh giúp người ra quyết định xác minh dự thảo nội dung Kết luận xác minh tài sản, thu nhập. Kết luận xác minh tài sản, thu nhập bao gồm tính trung thực, đầy đủ, rõ ràng của việc kê khai tài sản, thu nhập; Tính trung thực trong việc giải trình về nguồn gốc của tài sản, thu nhập tăng thêm; Kiến nghị người có thẩm quyền xử lý vi phạm quy định của pháp luật về kiểm soát tài sản, thu nhập
Quá trình hoàn thiện nội dung dự thảo kết luận xác minh tài sản, thu nhập cần đảm bảo sát chỉ đạo của người ra quyết định xác minh trên cơ sở xem xét đánh giá có hệ thống lại chứng cứ, nội dung giải trình của đối tượng xác minh và ý kiến tham gia của cơ quan Nhà nước có trách nhiệm hoặc chuyên gia có năng lực. Sau đó, trình người có thẩm quyền ký, ban hành kết luận xác minh tài sản, thu nhập theo đúng quy định.
Để thực hiện tốt các công việc chính trong với bốn giai đoạn của quá trình xác minh tài sản, thu nhập nói trên, Tổ trưởng Tổ Xác minh tài sản, thu nhập cần chú ý:
Một là, cần nắm chắc kế hoạch tiến hành xác minh đồng thời cũng cần linh hoạt trong chỉ đạo, điều hành Tổ xác minh.
Hai là, giữ được vai trò là hạt nhân đoàn kết, thống nhất trong nội bộ Tổ Xác minh, tạo mối quan hệ tốt với đối tượng xác minh, tạo được sự đồng tình, ủng hộ của các cơ qaunm tổ chức, cá nhân có liên quan đến nội dung cần xác minh
Ba là, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát của Tổ trưởng đối với các thành viên Tổ Xác minh bao gồm chuỗi các hoạt động nắm bắt được tư tưởng, khả năng chuyên môn, đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ, đánh giá việc duy trì kỷ cương, kỷ luật.
Việc tiến hành xác minh tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn là quá trình kết nối nhiều chế định về quản lý tài sản, tài chính, tư pháp, dân sự theo quy định của pháp luật nhằm đánh giá sự trung thực của người có chức vụ, quyền hạn phục vụ công tác quản lý cán bộ, phát hiện xung đột lợi ích, thu nhập bất minh giúp phát hiện tham nhũng và thu hồi tài sản tham nhũng. Vì vậy, khi tiến hành xác minh tài sản, thu nhập Tổ trưởng Tổ xác minh cần nắm vững, quán triệt đầy đủ các nguyên tắc về kiểm soát tài sản, thu nhập đảm bảo công khai, minh bạch, đúng phạm vi thẩm quyền, đúng trình tự, thủ tục theo quy định của pháp luật; đánh giá, kết luận phải khách quan, công bằng, tôn trọng quyền của các chủ thể có liên quan.
ThS. Nguyễn Mai Anh
Khoa Nghiệp vụ Thanh tra, Trường Cán bộ Thanh tra
